Słowniczek pojęć branżowych
| Pojęcie branżowe | Definicja |
|---|---|
| ARA | Dolarowy indeks cen węgla w EU. Loco w portach Amsterdam-Rotterdam-Antwerpia |
| BAT | Best Available Technology – Najlepsze dostępne technologie |
| Biomasa | Stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji, a w szczególności surowce rolnicze |
| BREF | Best Available Techniques Reference Document – Dokument referencyjny BAT |
| B2B | Umowa B2B (skrót z j. ang. business-to-business) to umowa cywilnoprawna zawarta między dwoma firmami. |
| CSDDD | Dyrektywa (UE) ws. należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju |
| CSRD | Dyrektywa (UE) ws. sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju |
| CCGT | Combined Cycle Gas Turbine – układ gazowo-parowy z turbiną gazową |
| Dobre Praktyki | Dokumenty: „Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW 2016″ przyjęte uchwałą Rady Giełdy z 13 października 2015 roku i obowiązujące od 1 stycznia 2016 roku do 30 czerwca 2021 roku oraz „Dobre Praktyki Spółek Notowanych na GPW 2021″ przyjęte uchwałą Rady Giełdy z 29 marca 2021 roku i obowiązujące od 1 lipca 2021 roku |
| Dystrybucja | Transport energii sieciami dystrybucyjnymi wysokiego (110 kV), średniego (15 kV) i niskiego (400V) napięcia w celu dostarczenia jej odbiorcom |
| Elektrownie szczytowo-pompowe (ESP) | Specjalny typ elektrowni wodnych pozwalający na magazynowanie energii elektrycznej. Wykorzystywany jest do tego górny zbiornik wodny, do którego pompowana jest woda ze zbiornika dolnego, przy wykorzystaniu energii elektrycznej (zwykle nadmiarowej w systemie). Elektrownie szczytowo-pompowe świadczą usługi regulacyjne dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. W okresie zwiększonego zapotrzebowania na energię elektryczną woda ze zbiornika górnego jest spuszczana przez turbinę. W ten sposób produkowana jest energia elektryczna. |
| Elektrownie zawodowe cieplne | Kategoria stosowana przez PSE S.A w miesięcznych raportach z funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego i Rynku Bilansującego – obejmuje elektrownie i elektrociepłownie |
| Energia czarna | Umowna nazwa energii wytwarzanej w wyniku spalania węgla kamiennego lub brunatnego |
| Energia czerwona | Umowna nazwa energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z ciepłem |
| Energia zielona | Umowna nazwa energii wytwarzanej w odnawialnych źródłach energii |
| Energia żółta | Umowna nazwa energii wytwarzanej w elektrowniach gazowych oraz gazowo-parowych |
| EUA | European Union Allowances – zbywalne prawa do emisji CO2, 1 EUA uprawnia do emisji jednej tony CO2 |
| EU ETS | European Union Greenhouse Gas Emission Trading Scheme, wspólnotowy system handlu emisjami. Zasady jego funkcjonowania określa Dyrektywa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, zmieniona Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z 23 kwietnia 2009 roku (Dz.U.UE L z 5.6.2009, Nr 140, str. 63—87) |
| EW | Elektrownia Wodna |
| FSRU | Floating Storage Regasification Unit – pływająca jednostka przystosowana do odbioru skroplonego gazu ziemnego z metanowca, jego przechowywania i regazyfikacji (zmiany stanu skupienia z cieczy na gaz) |
| FW | Farma Wiatrowa |
| Generacja wymuszona | Wytwarzanie energii elektrycznej wymuszone jakością i niezawodnością pracy KSE. Dotyczy jednostek wytwórczych, w których generacja jest wymuszona technicznymi ograniczeniami działania systemu elektroenergetycznego lub koniecznością zapewnienia odpowiedniej jego niezawodności |
| Gospodarka o obiegu zamkniętym | System, w którym minimalizuje się zużycie surowców i wielkość odpadów oraz emisję i utraty energii poprzez tworzenie zamkniętej pętli procesów, w których odpady z jednych procesów są wykorzystywane jako surowce dla innych, co maksymalnie zmniejsza ilość końcowych odpadów produkcyjnych |
| Grupa taryfowa | Grupa odbiorców pobierających energię elektryczną lub ciepło lub korzystających z usług związanych z zaopatrzeniem w energię elektryczną lub ciepło, dla których stosuje się jeden zestaw cen lub stawek opłat i warunków ich stosowania |
| GW | Gigawat, jednostka mocy w układzie SI, 1 GW = 109 W |
| GWe | Gigawat mocy elektrycznej |
| GWt | Gigawat mocy cieplnej |
| HCI | Chlorowodór |
| Hg | Rtęć |
| IGCC | Integrated Gasification Combined Cycle, technologia bloku gazowo-parowego ze zintegrowanym zgazowaniem paliwa |
| IOS | Instalacja Odsiarczania Spalin |
| IRGiT | Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S.A. |
| IRZ | Usługa Interwencyjnej Rezerwy Zimnej, polegająca na utrzymaniu w gotowości bloku do produkcji energii. Energia produkowana jest na polecenie PSE S.A. |
| ITPOE | Instalacja Termicznego Przetwarzania z Odzyskiem Energii |
| ITRE | Komisja Przemysłu, Badań Naukowych i Energii w PE |
| Jednostka wytwórcza | Opisany przez dane techniczne i handlowe wyodrębniony zespół urządzeń należących do przedsiębiorstwa energetycznego, służący do wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła i wyprowadzenia mocy |
| JWCD | Jednostka Wytwórcza Centralnie Dysponowana – Jednostka wytwórcza przyłączona do koordynowanej sieci 110 kV, podlegająca centralnemu dysponowaniu przez PSE S.A. |
| KDT | Kontrakty długoterminowe na zakup mocy i energii elektrycznej zawarte między PSE S.A. a wytwórcami energii elektrycznej w latach 1994-2001 |
| KRI | Key Risk Indicator – kluczowa miara ryzyka |
| Kogeneracja | Równoczesne wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej lub mechanicznej w trakcie tego samego procesu technologicznego |
| KPI | Kluczowe wskaźniki efektywności |
| KSE | Krajowy System Elektroenergetyczny, zbiór urządzeń do rozdziału, przesyłania i wytwarzania energii elektrycznej, połączonych w system umożliwiający dostawy energii elektrycznej na terenie Polski |
| KSP | Krajowy System Przesyłowy, zbiór urządzeń do przesyłu energii elektrycznej na terenie Polski |
| kV | kilowolt, jednostka potencjału elektrycznego, napięcia elektrycznego i siły elektromotorycznej w układzie SI, 1 kV= 103 V |
| kWh | Kilowatogodzina, jednostka energii elektrycznej w układzie SI, określająca ilość energii, jaką urządzenie o mocy 1 kW zużywa w ciągu godziny, 1 kWh = 3.600.000 J = 3,6 MJ |
| kWp | Jednostka mocy dedykowana dla określania mocy paneli fotowoltaicznych; oznacza ilość energii elektrycznej w peak’u, czyli w szczycie produkcji. |
| LNG | Skroplony gaz ziemny (liquefied natural gas) |
| LZO | Licznik Zdalnego Odczytu |
| ME | Magazyn Energii |
| MEW | Małe Elektrownie Wodne |
| MFW | Morska Farma Wiatrowa |
| MIE | Minimalna Ilość Energii |
| Moc osiągalna | Największa moc trwała jednostki wytwórczej lub wytwórcy, utrzymywana przez wytwórcę cieplnego w sposób ciągły w ciągu przynajmniej 15 godzin oraz przez wytwórcę wodnego w sposób ciągły w ciągu przynajmniej 5 godzin, przy znamionowych warunkach pracy, potwierdzona testami |
| Moc zainstalowana | formalna wartość mocy czynnej, zapisana w dokumentacji projektowej instalacji wytwórczej jako maksymalna możliwa do uzyskania, potwierdzona protokołami odbioru tej instalacji (wartość historyczna – niezmienna w czasie) |
| MSR | Rezerwa stabilizacyjna rynku (dotyczy CO2) |
| MW | Jednostka mocy w układzie SI, 1 MW = 106 W |
| MWe | Megawat mocy elektrycznej |
| MWt | Megawat mocy cieplnej |
| NH3 | Amoniak |
| Nm3 | Normalny metr sześcienny; jednostka rozliczeniowa spoza układu SI oznaczająca ilość suchego gazu zawartą w objętości 1m3 przy ciśnieniu 1013 hPa oraz temperaturze 0°C |
| NOx | Tlenki azotu |
| Odnawialne źródło energii (OZE) | Źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych |
| Operacyjna rezerwa mocy (ORM) | Zdolności wytwórcze Jednostek Grafikowych Wytwórczych aktywnych (JGWa) będących w ruchu albo postoju, stanowiące nadwyżkę mocy dostępną dla PSE S.A. ponad zapotrzebowanie na energię elektryczną pokryte w ramach Umów Sprzedaży Energii (USE) oraz na Rynku Bilansującym (RB) w ramach generacji swobodnej |
| Operator Systemu Dystrybucyjnego (OSD) | Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją paliw gazowych lub energii elektrycznej, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie dystrybucyjnym gazowym albo systemie dystrybucyjnym elektroenergetycznym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci dystrybucyjnej, w tym połączeń z innymi systemami gazowymi albo innymi systemami elektroenergetycznymi |
| Operator Systemu Przesyłowego (OSP) | Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem paliw gazowych lub energii elektrycznej, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie przesyłowym gazowym albo systemie przesyłowym elektroenergetycznym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci przesyłowej, w tym połączeń z innymi systemami gazowymi albo innymi systemami elektroenergetycznymi. Na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej na okres od 2 lipca 2014 do 31 grudnia 2030 roku na Operatora Systemu Przesyłowego w zakresie przesyłu energii elektrycznej wyznaczona została PSE S.A. |
| Opłata kogeneracyjna | Element rachunku za energię elektryczną pobierany w celu sfinansowania nowego mechanizmu wsparcia dla wysokosprawnej kogeneracji (system aukcyjny od 2019 roku). |
| Opłata mocowa | Element rachunku za energię elektryczną, pobierany w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego (stałych dostaw prądu). |
| Opłata OZE | Opłata OZE służy zapewnieniu dostępność energii ze źródeł odnawialnych w KSE. Opłatę OZE przeznacza się wyłącznie na pokrycie ujemnego salda z tytułu rozliczeń energii ze źródeł odnawialnych pomiędzy wytwórcami tej energii i sprzedawcami energii elektrycznej wytworzonej z odnawialnych źródeł energii oraz kosztów działalności Zarządcy Rozliczeń S.A. (dysponenta opłat OZE). |
| Opłata przejściowa | Element opłaty dystrybucyjnej pobierany w celu zrekompensowania zakładom energetycznym strat wynikających z przedterminowego rozwiązania Kontraktów Długoterminowych (KDT). |
| OTF | Organized Trading Facilities |
| OSD | Operator Systemu Dystrybucyjnego |
| Pasmo | Podstawa, baza (base, baseload), standardowy produkt na rynku energii elektrycznej, dostawa o stałej mocy w każdej godzinie doby danego okresu, np. tygodnia, miesiąca, kwartału lub roku |
| PJ | Petadżul, jednostka pracy/ciepła w układzie SI, 1 PJ = ok. 278 GWh |
| PPA | Zakup energii elektrycznej bezpośrednio od producentów energii ze źródeł odnawialnych |
| Prawa majątkowe | Zbywalne i stanowiące towar giełdowy prawa wynikające ze świadectw pochodzenia dla energii wyprodukowanej w odnawialnych źródłach energii i w kogeneracji |
| Prosument | Odbiorca końcowy dokonujący zakupu energii elektrycznej na podstawie umowy kompleksowej, wytwarzający energię elektryczną wyłącznie z odnawialnych źródeł energii w mikroinstalacji w celu jej zużycia na potrzeby własne, niezwiązane z wykonywaną działalnością gospodarczą |
| Przesył energii elektrycznej | Transport energii elektrycznej siecią przesyłową wysokiego napięcia (220 i 400 kV) od wytwórców do dystrybutorów |
| PSCMI-1 | Polski Indeks Rynku Węgla Energetycznego 1 – uśredniony poziom cen miałów energetycznych sprzedawanych na krajowym rynku energetycznym |
| PSCMI-2 | Polski Indeks Rynku Węgla Energetycznego 2 – uśredniony poziom cen miałów energetycznych sprzedawanych na krajowym rynku ciepła |
| PSE S.A. | Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. |
| Purchasing Managers Index (PMI) | Złożony wskaźnik opracowywany przez Markit Economics w celu zobrazowania kondycji sektora przemysłowego; wartość wskaźnika powyżej 50 pkt oznacza poprawę sytuacji w sektorze |
| PV | Fotowoltaika; Fotowoltaiczny |
| RCL | Rządowe Centrum Legislacji |
| Regulacyjne Usługi Systemowe (RUS) | Usługi świadczone przez podmioty na rzecz Operatora Systemu Przesyłowego, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, zapewniające zachowanie określonych wartości parametrów niezawodnościowych i jakościowych |
| Regulator | Prezes URE wypełniający zadania przypisane mu w Prawie Energetycznym. Zajmuje się m.in. wydawaniem koncesji przedsiębiorstwom energetycznym oraz zatwierdzaniem taryf dla przedsiębiorstw energetycznych, wyznaczaniem operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych. |
| REPowerEU | Plan KE w zakresie oszczędzania energii, produkcji ekologicznej oraz dywersyfikacji dostaw energii w związku z zakłóceniami na światowym rynku energii spowodowanymi inwazją Rosji na Ukrainę |
| RIG | Usługa Rezerwa Interwencyjna Gotowość – jest to gotowość elektrowni do świadczenia usługi generacji mocy czynnej lub poboru tej mocy na żądanie PSE S.A. |
| Rynek bilansujący (RB) | Techniczna platforma równoważenia popytu i podaży na rynku energii elektrycznej. Rozliczane są na nim różnice między ilościami energii planowanymi (zgłoszonymi grafikami dostaw), a rzeczywiście dostarczonymi/odebranymi. Celem działania rynku bilansującego jest bilansowanie różnic pomiędzy transakcjami zawartymi między poszczególnymi uczestnikami rynku, a rzeczywistym zapotrzebowaniem na energię elektryczną. Uczestnikami rynku bilansującego mogą być: wytwórcy, odbiorcy energii, rozumiani jako podmioty przyłączone do sieci objętej obszarem rynku bilansującego (w tym odbiorcy końcowi oraz odbiorcy sieciowi), spółki obrotu, giełdy energii oraz PSE S.A., jako przedsiębiorstwo bilansujące. |
| Rynek SPOT | Rynek, na którym transakcje są realizowane najpóźniej w drugim dniu roboczym od momentu ich zlecenia. Transakcje dokonywane na rynku kasowym są opłacane w momencie ich zawarcia – transferowi podlega w tym przypadku kapitał. |
| R&D | Research and Development (ang.), (Badania i Rozwój) |
| SAIDI | Wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy długiej i bardzo długiej, wyrażony w minutach na odbiorcę na rok, stanowiący sumę iloczynów czasu jej trwania i liczby odbiorców narażonych na skutki tej przerwy w ciągu roku podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców |
| SAIFI | Wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw długich i bardzo długich, stanowiący liczbę odbiorców narażonych na skutki wszystkich tych przerw w ciągu roku podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców |
| SCR | Selektywna redukcja katalityczna – technologia oczyszczania spalin |
| Sieć najwyższych napięć (NN) | Sieć elektroenergetyczna o napięciu 220 kV i wyższym |
| Sieć niskiego napięcia (nN) | Sieć elektroenergetyczna o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV |
| Sieć średniego napięcia (SN) | Sieć elektroenergetyczna o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV lecz niższym niż 110 kV |
| Sieć wysokiego napięcia (WN) | Sieć elektroenergetyczna o napięciu znamionowym 110 kV |
| SKRM | Stały Komitet Rady Ministrów |
| Szczyt | Szczyt (peak, peakload), standardowy produkt na rynku energii elektrycznej, dostawa o stałej mocy realizowana od poniedziałku do piątku w każdej godzinie pomiędzy 07:00-22:00 (15 godzin standard dla rynku polskiego) lub 08:00-20:00 (12 godzin standard dla rynku niemieckiego) danego okresu, np. tygodnia, miesiąca, kwartału lub roku |
| Świadectwo pochodzenia z energii odnawialnej | Dokument potwierdzający wytworzenie energii elektrycznej w OZE, wydawany przez Prezesa URE, tzw. zielony certyfikat |
| Świadectwo pochodzenia z kogeneracji | Dokument potwierdzający wytworzenie energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji, wydawany przez Prezesa URE, tzw. czerwone certyfikaty (dla energii wytworzonej z węgla w kogeneracji z ciepłem) i żółte certyfikaty (dla energii wytworzonej z gazu w kogeneracji z ciepłem) |
| Taksonomia środowiskowa UE | Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z 18 czerwca 2020 roku w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające Rozporządzenie (UE) 2019/2088 |
| Taryfa | Zbiór cen i stawek opłat oraz warunków ich stosowania, opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne i wprowadzany jako obowiązujący dla określonych w nim odbiorców w trybie określonym ustawą |
| Technologie ICT | Pojęcie obejmujące techniki przetwarzania, gromadzenia lub przesyłania informacji w formie elektronicznej |
| TGE | Towarowa Giełda Energii S.A., giełda towarowa na której przedmiotem obrotu może być energia elektryczna, paliwa ciekłe lub gazowe, wielkość emisji zanieczyszczeń oraz prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od energii elektrycznej, paliw ciekłych lub gazowych i wielkości emisji zanieczyszczeń, dopuszczone do obrotu na giełdzie. |
| TPA | Third Party Access, zasada polegająca na udostępnieniu przez właściciela bądź operatora infrastruktury sieciowej stronom trzecim w celu dostarczenia towarów/usług klientom strony trzeciej |
| TTF | Title Transfer Facility – indeks kontraktów terminowych na gaz z holenderskiej giełdy ICE Endex Dutch |
| TWh | Terawatogodzina, jednostka wielokrotna jednostki energii elektrycznej w układzie SI – 1 TWh to 109 kWh |
| URE | Urząd Regulacji Energetyki |
| Ustawa KDT | Ustawa z 29 czerwca 2007 roku o zasadach pokrywania kosztów powstałych u wytwórców w związku z przedterminowym rozwiązaniem umów długoterminowych sprzedaży mocy i energii elektrycznej |
| Wskaźnik dyspozycyjności | (czas pracy + czas postoju w rezerwie) x 100 / czas okresu |
| Wskaźnik wykorzystana mocy zainstalowanej | Wyprodukowana energia elektryczna x 100 / (czas okresu x moc zainstalowana) |
| V (wolt) | Jednostka potencjału elektrycznego, napięcia elektrycznego i siły elektromotorycznej w układzie SI, 1 V= 1J/1C = (1 kg x m2) / (A x s3) |
| W (wat) | Jednostka mocy w układzie SI, 1 w = 1J/1s = 1 kg x m2 x s-3 |
| WRA | Wartość Regulacyjna Aktywów |
| Wskaźnik N:W | Stosunek objętości zdejmowanego nadkładu w m3 do masy wydobytego węgla brunatnego w tonach |
| Współspalanie | Wytwarzanie energii elektrycznej lub ciepła w oparciu o proces wspólnego, jednoczesnego, przeprowadzanego w jednym urządzeniu spalania biomasy lub biogazu z innymi paliwami; część energii wyprodukowanej w powyższy sposób może być uznana za energię wytworzoną w odnawialnym źródle energii |
| ZDEE | Umowa o Zabezpieczanie Dostaw Energii Elektrycznej |
| ZHZW | Umowa o Zarządzanie Handlowe Zdolnościami Wytwórczymi |